Artikelen
Tips voor werkgever en werknemer
Over burnout doen veel (voor)oordelen de ronde: iedereen denkt te weten wat burnout inhoudt en wat er moet gebeuren om zo succesvol mogelijk te reïntegreren. Ik heb onderzoek gedaan in samenwerking met de Universiteit van Amsterdam (Klinische Psychologie) welke factoren kritiek zijn voor een succesvolle reïntegratie. Het doel van dit onderzoek was een lijst met tips te produceren voor zowel werknemers als werkgevers zodat beide partijen weten wat ze moeten doen op het moment van ziekmelden bij burnout.
Onderzoek met 150 ex-burnouters
De titel van het onderzoek is: Kritieke factoren voor een succesvolle reïntegratie na burnout. Aan dit onderzoek hebben verschillende wetenschappers, reïntegratiebureaus en 150 ex-burnouters meegedaan. Op basis van een literatuurstudie en interviews zijn vragenlijsten opgesteld om te meten welke factoren daadwerkelijk belangrijk zijn voor een reïntegratietraject. Deze vragenlijsten zijn uitgezet via reïntegratiebureaus en het internet om zoveel mogelijk gegevens te verkrijgen van ex-burnouters die al een reïntegratietraject achter de rug hebben.
Opvallende gegevens over gereïntegreerde ex-burnouters
Dit onderzoek heeft gegevens opgeleverd die wel overeenkomen met de wetenschappelijke literatuur over dit onderwerp, maar niet met de gangbare geluiden die in de media te horen zijn. Ook Rijksbeslissingen, zoals de Wet Poortwachter, of hoe om te gaan met WAO-herintreders, zouden op basis van deze gegevens wellicht herzien kunnen worden.
Zo blijkt allereerst de gemiddelde leeftijd van mannen en vrouwen vrij hoog te liggen, respectievelijk 46 en 40 jaar. Interessant is dat uit dit onderzoek naar voren komt dat het eindresultaat van de mate van succesvolle reïntegratie niet verschilt tussen de seksen en geen verband houdt met de leeftijdsfase van de burnouter. Ook de gezinssituatie bleek nauwelijks van invloed te zijn op een succesvolle reïntegratie: alleen getrouwde mannen met twee kinderen waren het minst goed gereïntegreerd. Dit is in grote tegenstelling met hetgeen in de media wel eens gesuggereerd wordt.
Er is wel verschil tussen man en vrouw als het gaat om het verloop van het reïntegratietraject. Het ziekteverzuim is 3 maanden langer bij vrouwen dan bij mannen (10,5 tegenover 7,5 maand) en vrouwen hebben korter geen contact met de werkgever dan mannen (2,4 tegenover 3,2 maanden van geen contact). Overigens lijkt contact dat geïnitieerd wordt door de werkgever, zelfs averechts te werken.
Verder is opvallend dat burnouters die op therapeutische basis (bijvoorbeeld twee ochtenden in de week) gereïntegreerd waren, uiteindelijk minder succesvol gereïntegreerd zijn dan burnouters die wachten totdat ze weer volledig hersteld zijn en pas weer hun werk hervatten; maar dan volledig. Het is dus belangrijk niet halfslachtig te beginnen, maar direct weer volledig mee te draaien.
Een ander significant verschil is dat burnouters die bij een andere werkgever zijn gaan werken, succesvoller gereïntegreerd zijn dan degenen die bij dezelfde werkgever zijn blijven werken. Het komt er op neer dat een nieuwe werkomgeving (met een nieuwe leidinggevende!) echt een nieuwe start kan betekenen voor de ex-burnouter met een succesvoller resultaat.
Zaken die ook onderzocht zijn, maar niet van invloed bleken te zijn op een succesvolle reïntegratie, waren opleidingsniveau, fulltime of parttime werken, een leidinggevende baan, wel of geen behandeling en het aantal behandelingen.
Belangrijke fasen en factoren van het reïntegratietraject
Het reïntegratietraject is op te delen in vier fasen: diagnosefase, bezinningsfase, herstelfase en de terugkeer naar het werk. Deze fasen hoeven niet lineair doorlopen te worden, maar zou dat wel het ideale pad zijn (zie figuur 1). Deze fasen werden gehanteerd om de factoren die succesvolle reïntegratie voorspellen te plaatsen.
Figuur 1. Processchema reïntegratie
Kritieke succesfactoren voor reïntegreren
De vier belangrijkste factoren blijken, op volgorde van belangrijkheid: het hervinden van engagement en het herstellen van het energieniveau van de burnouter, het aanbieden van een passende baan door de werkgever en het bezinnen, direct na het ziekmelden, door de werknemer. Naast deze directe invloeden zijn er nog indirecte invloeden op een succesvolle reïntegratie. De werkgever verschaft helderheid aan de werknemer, legt geen druk op en biedt de mogelijkheid van deeltijdwerken aan. De werknemer verschaft zich inzicht in de oorzaken van zijn burnout. En tot slot de attitude van de organisatie ten opzichte van de werknemer (zie figuur 2).
Figuur 2. Kritieke succesfactoren voor reïntegratie na burnout(klik voor een grotere versie)
Werknemer onderneemt actie, werkgever schept randvoorwaarden
Het succes van reïntegratie blijkt met name af te hangen van het proces dat de werknemer doormaakt. Allereerst moet een burnouter zich bezinnen om inzicht te krijgen in het ontstaan van zijn burnout. Daarna moet de burnouter zijn engagement hervinden en zijn energieniveau herstellen. De werkgever heeft een minder actieve rol en dient vooral randvoorwaarden te scheppen. Zo moet hij geen druk uitoefenen en een positieve attitude hebben ten opzichte van de burnouter, helderheid verschaffen over diens functioneren, een passende baan en de mogelijkheid van deeltijd werken aanbieden (zie figuur 3).
| Werknemer: Actie | Werkgever: Randvoorwaarden |
|---|---|
| 1. Zich bezinnen: in contact komen met zijn emoties en gevoelens en de signalen van zijn lichaam leren kennen. Inzicht verkrijgen in het waarom van de burnout. | 1. Geen druk uitoefenen: het tempo van de werknemer is leidend. Heb geduld en forceer niets. |
| 2. Zich herstellen: ritme herstellen, ontspanningoefeningen, therapie, trainingen, etc. Om te reïntegreren zal het energieniveau eerst weer hersteld moeten zijn. | 2. Heb een positieve attitude ten opzichte van de werknemer: toon respect en kennis van burnout en neem het initiatief tot zorg en behandeling. | 3. Zich hervinden: levensfilosofie aanpassen, problemen herinterpreteren, nieuwe doelen nastreven, etc. Pas bij een hervonden engagement heeft reïntegreren succes. | 3. Verschaf helderheid. Wees duidelijk over het functioneren en over de toekomstperspectieven van de werknemer. |
| Reïntegreren! | 4. Biedt passende baan aan bij reïntegreren. Pas het werk aan zoals: korter laten werken, minder verantwoordelijkheden geven, verlichten takenpakket, etc. Toon flexibiliteit. |
| 5. Geef de mogelijkheid deeltijd te gaan werken. |
Focus op snelheid geeft geen gedegen resultaat
De Wet Poortwachter zet druk op de ketel. Burnouters moeten zo snel mogelijk weer aan het werk. Maar de lengte van het ziekteverzuim zegt niets over het uiteindelijk succesvol reïntegreren. Uit dit onderzoek blijkt dat de factoren, die leiden tot succesvol reïntegreren, niet gestimuleerd worden door acties die gericht zijn op een zo kort mogelijk ziekteverzuim. Sterker nog: wanneer direct na ziekmelding de werknemer de tijd gegund wordt zich goed te bezinnen, zijn flow te hervinden en het energieniveau te herstellen, duurt het ziekteverzuim korter! Kortom: burnout? Bezint eer ge weer begint!